Dilatasyon ve Su Yalıtımı

Dilatasyon Nedir?

Yan yana yapılan ve birbirinden bağımsız olan yapıların arasında oluşturulan boşluğa dilatasyon denir.

Binalar, yapıldıkları malzemelerin cinsine göre, sıcaklıklardan etkilenirler. Bütün cisimlerin uydukları fizik kanunlarına tabidirler. Bu nedenle, sıcaklık arttığı zaman genleşme, sıcaklık azaldığı zaman büzülme olacaktır. Bu hareket çok büyük miktarlarda olmamasına rağmen, yapılarda istenmeyen bir durumdur.

Yatay ve düşey hareketlerden az etkilenmek ve yapının tamamının hasar görmemesi açısından belli uzunluktan sonra yapı bir bütün olmaktan çıkarılıp ayrı bir yapı olarak inşa edilir (edilmelidir).

Dilatasyon derzi dört ana başlıkta inceleyebiliriz.

  • Oturma ve Genleşme Derzleri
  • Deprem Derzleri
  • Titreşim Derzleri
  • Hareket Derzleri

Oturma ve Genişleme Derzleri

Yapılardaki hareketlilik sonucu uzun yapılarım tamamının bu hareketten etkilenip hasar görmesini engellemek yada hasarı en aza indirgemek açısından yapılan düşey aralıklardır. Genellikle her 10 mt için 1 cm olarak uygulanması kabul görülmüştür. 10 Mt’de bir dilatasyon derzi bırakmak estetik açısından olumlu karşılanmadığı için her 30mt’de bir 3 cm’lik derzler bırakılır (her 10 mt için 1 cm)

Dilatasyon derzleri, binanın temelinden çatıya kadar uzanır. 3 cm eninde her 30mt de düşey aralıkları bulunan bir yapı düşünün. 3 cm aralık sayesinde bu yapı birbirinden bağımsız 2 yapı gibi hareket edecektir. Herhangi birindeki hareketlilik diğerine etki etmeyeceğinden zarar sadece bir yapıda görülür, böylelikle diğer yapı hasardan kurtulmuş olur.

Dilatasyon derzleri hiçbir zaman odaların aralarından geçmemelidir. Derzlerin en uygun geçeceği yerler koridorlar ve odaları birbirinden ayıran duvarlardır.

Dilatasyon derzleri temel ve çatıdan suyun girmemesi için çeşitli yöntemlerle kapatılır;

  • Temelde dilatasyon derzleri
  • Duvarda dilatasyon derzleri
  • Döşeme ve Tavanda dilatasyon derzleri
  • Çatı ve Terasta dilatasyon derzleri

Temelde Dilatasyon Derzi

Temelde bırakılan derz, bloklar arasındaki boşluktan yukarı nem (rutubet) ve suyun çıkmasını engellemektedir. Nem ve su yapı elemanları için tehlike oluşturur. Suyun donma gücüne karşı koyabilecek hiçbir madde yoktur. Don olayı taşıyıcı elemanları patlatır ve dayanımlarda oldukça hatırı sayılabilen azalmalara yol açar.

Taşıyıcı elemanın haricinde de sıvalarda dökümle ve patlamalar olur. Buda binanın ömrü için tehlike arz eder. Bu sorunları engellemek için temel aşamasında derz olan yere boydan boya elastik maddeler kaplanmalıdır. Bu maddelerin ileride yırtılmaması için kıvrımlı konmasında fayda vardır.

Duvarda Dilatasyon Derzleri

Bina dışından görüntünün kötü olmaması için derzler birkaç şekilde kapatılabilir, bunların en doğal görünümlü olanı düşey yağmur borularıdır. Yağmur boruları derzin üzerinden geçirildiğinde dışarıdan derz olduğu ilk bakışta fark edilmez. Ayrıca başka bir malzeme ile kapatılması da gerekmez.

Yağmur borusu kullanılmadığı durumlarda paslanmaz metal plaka (galvanizli saç, alüminyum, bakır vs..) kullanılır. Bu metal profiller çeşitli şekillerde yapılabilir. Ucuz olması bakımından son zamanlarda plastikten yapılmış profillerde kullanılmaktadır.

Döşeme ve Tavanda Dilatasyon Derzleri

İki döşeme arasında, koridor, merdiven sahanlığı gibi yerlerde görülen derzlerdir. Bu derzler duvardakinin aksine düşey olmayıp yatay görülen derzlerdir. Döşeme üzerinde bulunan derzler üzerinde yürüyeceği için, döşeme ile aynı seviyede olmasına, geçerken insanların ayaklarına takılmamasına dikkat edilmelidir. Derz kaplamaları, milimetrik hassasiyette döşeme son kaplamasıyla aynı yükseklikte olmalıdır. Düşük veya yüksek olması insanlar için tehlike yaratabilir.

Derzler kapatılırken aynı zamanda estetik ve görünümüne de önem verilmelidir. Yapıldıktan sonra ilgili kısımlarda derzin varlığı hissedilmemelidir. Bu derzler, ahşap, alüminyum, pirinç, bakır gibi maddelerden yapılmış profillerle kapatılır.

Çatı ve Terasta Dilatasyon Derzleri

Çatıların ahşaptan yapılıp üzerine kiremitlerle örtülecekse, böyle çatılar için dilatasyon derzine gerek yoktur. Bu durumlarda sadece çatı altındaki döşemelerde dilatasyon derzi yapılabilir.

Oturumların fazla olacağı kabul edilen yapılarda, ayrıca örtü levhalarının büyük olması durumlarında derzlerin geldiği yerde çatı içinde derz yapılmalıdır. Derzlerin kenetli yapılmasına ve ayrıca yağmurdan etkilenmeyecek, paslanmayacak metal levhalarla kaplanması sağlanmalıdır.

Terastaki dilatasyon derzi, içerisine yağmur ve karın girmeyeceği şekilde kapatılmalıdır. Derzin iki yanında yaklaşık 30 cm yüksekliğinde yarım tuğla kalınlığındaki iki duvar örülür. Duvarlar üzerine beton harpuşta dökülür. Harpuştaların üzeri dışa doğru meyilli yapılır. Bunun üzerine önce lama demiri ve onun üzerine kenetli olarak çinko levhalar konarak derz kapatılır.

Deprem Derzleri

Yeryüzü hareketlerinden (düşey ve yatay) kaynaklanan hareketleri etkisiz hale getirmek veya büyük hasarları en aza indirmek amaçlı yapılır. Deprem için bırakılan derz boşluğu 6m yüksekliğe kadar olan yapılarda 3cm’den az olamaz. Bu aralığa her 3mt yükseklik için 1 cm ilave edilir. Bu derzlerle ilgili uygulamalar, temel, duvar, döşeme ve çatıda olduğu gibi uygulanır.

Titreşim Derzleri

Fabrika vb. yerlerde döşeme üzerine oturtulan iş makineleri, çalışırken titreşim yaparlar. Bu titreşim, rahatsız edici gürültüye neden olduğu gibi, binaya da zarar verebilir. Bu nedenle makinenin altına, döşemeyle arasında 3-5 cm kadar boşluk bırakılarak, betonarme bir temel yapılır. Arada bırakılan bu boşluğa, titreşim derzi denir ve içerisi, su ve neme karşı bir yalıtım gereciyle doldurulur. Ayrıca çift temel uygulaması yapılarak, üstteki temelin çevresi lastik vb. ile kapatılıp, sese ve titreşime karşı daha etkili bir önlem de alınabilir.

Hareket Derzleri

Betonarme ya da çelikten yapılan uzun köprülerde, belirli aralıklarla hareket derzleri bırakılır. Böylece köprü üzerindeki hareketlerin, köprünün tamamını etkilememesi ve köprü ayaklarının fazla zorlanmaması sağlanmış olur. Derzlerin kenarlarının kırılmaması için, derz yanlarına çelik köşebentler konur. Şayet görülen derz Sakıncalı oluyorsa, derzin üzeri metal bir plakayla kapatılır.

Yorum bırakın

Call Now Button