Temel Su Yalıtımı Nedir?
Yapılarda su yalıtımı; nereden, ne şekilde ve hangi şiddette gelirse gelsin, suyun veya nemin yapının bir kısmına ya da kapsadığı hacimlere zarar vermesini önlemek amacıyla yapılır. Temel ve bodrum perdelerinde yapılan su yalıtımının amacı, yapıyı sudan korumanın yanı sıra, toprakta bulunan ve yeraltı suları ile yapıya kadar yükselme imkanı bulan kimyasal maddelerden de korumaktır. Yeraltı ve sızıntı suları, toprak nemi ve yerüstü suları yapıyı dışardan, kullanma suyu ise içeriden zorlar.
Suyun “basınçlı”, “basınçsız” ve “kılcal” diye tanımlanan üç değişik etkisi için, prensipte birbirinden farklı üç yalıtım türü söz konusu olabilmektedir.
Yağış suları toprak ile temas edince yer çekimi etkisiyle sızma suyu olarak alt bölgeye hareket eder. Az gerilimli bir tabaka ile karşılaşınca hızı azalarak birikir ve yer altı sularını oluşturur. Sızma suları toprak içindeki kılcal boşluklardan yer çekimine ters doğrultuda, atmosfer basıncı ile dengeleninceye kadar hareket ederek kılcal suyu oluşturur ve bu su gözenekli yapı elemanlarına kılcallık yolu ile etki eder. Hava kılcallığının yükselmesi atmosferde daha çok su buharı bakımından doygunluğa ulaşmasına ve taşıdığı su buharının su damlası şeklinde malzeme üzerinde yoğuşmasına bir başka ifade ile neme neden olur.
Bu nedenledir ki, yapıların toprağa oturan ve tüm ağırlığını taşıyan bölümleri, su ve nemin yaratacağı korozyona karşı en iyi korunması gereken bölümlerdir. Genellikle temelde su yalıtımı yapılması kararı, bodrum ve zemin katta yer alan mekanın kullanım amacına göre verilir. Örneğin, bu alanlar sığınak olarak kullanılacak ise su yalıtımı yaptırmak “gereksiz”, konut olarak kullanımı durumunda ise “gerekli” tarzındaki yaklaşım son derece yaygındır. Oysa, bodrum ve zemin kat alanı hiçbir şekilde kullanılmasa da, yapının tüm zati yükünü taşıyan, deprem ve zemin oturmaları esnasında en fazla gerilime maruz kalan betonarme taşıyıcı elemanlar bu bölümde yer almaktadır. Betonarme taşıyıcının içinde yer alan donatılar, suyun yıpratıcı etkisine maruz kaldıklarında paslanarak çürümeye başlar ve taşıyıcılık özelliğini sürekli kaybederek yıpranırlar. Sonraki aşamalarda beton suya karşı korunmaya başlansa bile, bu çürüme süreci durdurulamaz.
Drenaj Yapılması ve Yalıtımı
Drenaj temellerde, konutları yüzeysel ve yeraltı sularının yol açacağı zararlardan korunmak amacı ile yapılan su ve nem yalıtımı yapabilen özel bir uzmanlık işidir. Genel bir ifade ile temellerdeki nem-su yalıtımı yeraltı yüzey ve sızıntı sularının yanı sıra kar ve buzun erimesinden oluşan sulardan binayı korumak amacıyla gerçekleştirilmektedir.
Konutların temelleri su yalıtımı katmanı oluşturulmadan tamamlanmışsa, suya karşı koruma ancak perde duvarlarda yapılacak yalıtım katmanı ve binayı çepeçevre saracak drenaj hattıyla mümkün olacaktır. Drenaj hattının tıkanmaması bu tip yalıtımlarda hayati önem taşımaktadır. Temel su yalıtımlarında polimer bitüm membranlarla su yalıtımı yapılırken, iki kat membranla uygulama yapılması ve bu membranların polyester keçe taşıyıcılı olması tavsiye edilmektedir. Su yalıtımının toprakla temas ettiği bölümlerde noktasal zedelenmeleri engellemek üzere bir koruyucu tabaka oluşturulması gerekmekte ve aslında zor ve kritik bir uygulama olan temelde su yalıtımı işleminde, yalıtımın ana prensibi olan drenajlı yalıtım uygulaması gerekmektedir. Drenaj, yalıtım kaçakları oluşması halinde sızıntı sularını en aza indireceği gibi, uygulama sırasında da kuru bir yüzeyde çalışılmasını sağlamaktadır. Ancak unutulmaması gereken bir gerçek de drenajın hiçbir zaman yalıtım yerine geçmeyeceğidir. Her ne kadar drenaj işlemi modern malzemeler yardımıyla gerçekleştirilse de yalıtıma suyun ulaşma ihtimali bulunmaktadır. Temel su yalıtımı uygulamalarında drenaj suyun basıncını düşürme görevini üstlenmektedir.
İç Drenaj
Dış drenaj yapma imkanı bulunmayan durumlarda bodrum katında yapılan drenaj şeklidir. Genellikle konutların merkezi yerinde bodrum döşemesi en az 2 m derinlikte ve 50×50 cm boyunda bir kuyu şeklinde yapılmaktadır. Kuyu harçsız moloz taş duvar olarak örülmekte ve üzeri sac ya da beton bir kapakla kapatılmaktadır. Kuyu üzerine, otomatik olarak çalışan bir su motoru yerleştirilmektedir. Bir ucu suyun döküleceği yere bağlanan ve su motoruyla da bağlantılanan bir su borusunun diğer ucu da kuyuya indirilmekte ancak boru, kuyu tabanından 15-20 cm yukarıda bırakılmakta ve ucuna da bir süzgeç takılmaktadır. Zeminden sızan su bodrumun taban seviyesinden 40-50 cm aşağıya kadar yükseldiğinde su pompası çalışmakta ve suyun dışarı atılması sağlamaktadır.
Dış Drenaj
İç drenajdan farkı, konut çevresinde temel duvarından 50-100 cm kadar dışarıda ve temel tabanından 30-50 cm derinde %5-10 eğimli bir kanal açılmakta ve kanal tabanına genellikle 20 cm çapındaki beton ya da kil künkler-büzler 2-4 cm aralıklarla döşenmektedirler. Künklerin ek yerlerinin alt yarısı, çimento harcıyla kapatılmaktadır. Kanal, künk yüksekliğinin yarısına kadar kil ile doldurularak iyice sıkıştırılmakta ve kil dolgu ve künklerin önce iri, sonra ufak taş parçalarıyla, yüzeye yakın kısmı ise iri kumla doldurulmaktadır. Drenaj kanalının köşe yaptığı yerlerde, en az 50×50 cm boyutunda ve kanal tabanından 15-20 cm aşağıdan başlayıp, bahçe seviyesine kadar yükselen taş ya da beton rögarlar-bacalar yapılmakta, künkler bu rögalara bağlanmakta ve en düşük seviyeli künk de dere, kanalizasyon vb. yerlere bağlanarak suyun binadan uzaklaştırılması sağlanmaktadır.
Drenaj da künk yerine delikli ve oluklu plastik PVC borular da kullanılmaktadır. Çapları 10-20 cm, boyları da 100 m’ye kadar olan bu borular, hafif ve işçiliklerin kolay olması bakımından tercih edilirler. Basit drenajlarda ise iri taş parçalarıyla, plaka taşlarla veya tuğlalarda da drenaj uygulaması yapılabilmektedir.
Drenaj Uygulamasının Aşamaları
- Konut çevresinde bulunan ve çalışmayı engelleyebilecek ağaç vb. bitkiler sökülerek uygun başka bir yere dikilmesi sağlanır.
- Kepçe veya el ile kazı işlerine başlanır.
- Ana logara uzaklığı ve uzaklığın eğimi gözden geçirilir.
- Açılacak yerin ortalama derinligi 1-3 m aralığında değişebilir. Genişliği için serbest çalışılabilir.
- Kazı, temelin alt seviyesine kadar yapılır.
- Bina duvarları temizlenip yıkandıktan sonra kurumaya bırakılır.
- Fazla hafriyat döküm yerine gönderilir.
- Temel ve duvarların kuruması ile birlikte zeminde tam esnek, sıcak soğuk ısı farklılıklarından etkilenmeyen, su geçirimsiz, istinat duvarlarında kullanılan yapı kimyasalları ile su yalıtım uygulamasına geçilir.
- 100’lük drenaj borusunun temelin üstüne veya temel kirişi altına yastıklama tekniği ile döşenmesine başlanır.
- Drenaj borusu üzerine geotekstil malzemesi serilerek mıcır dolgusu yapılır.
- Duvar ile temas eden yerlere çakıl doldurulmasına başlanır.
- Bina etrafına 50-80 cm genişliğinde tretuvar betonu yapılır.
- Drenaj borusu ve çatı inişleri ile yağmur suyu bacası bağlantılarının yapılmasına dikkat edilir.
- Bahçe ve konut girişi eski haline getirilir, test işlemi ile birlikte projenin teslimi yapılır.
